Cultuurshock met een grote of kleine c?

Cultuurschock. Bij het woord shock denk je aan iets dat je plotseling overkomt, zoals een klein hart attackje. Een cultuurshock is echter niet iets plotselings, maar een proces van 4 stages waar je door heen gaat wanneer je voor een langere tijd met een andere cultuur dan de jouwe wordt geconfronteerd. De eerste stage is 'excitement': the individual experiences a holiday or a honeymoon period with their surroundings, he/she: 1) feels very positive about the culture, 2) is overwhelmed with impressions, 3) finds the new culture exotic and is fascinated and 4) is passive, meaning that he/she knows little about the culture. Na de eerste fase is er de tweede fase die wordt gekenmerkt door 'withdrawal': the individual has now some more face to face experience with the culture and starts to find things different, strange and frustrating, he/she: 1) finds the behaviour of the people unusual and unpredictable, 2) begins to dislike the culture and reacts negatively to the behaviour, 3) feels anxious, 4) starts to withdraw and 5) begins to criticize, mock or anomisty to the people. Daarna komt er 'adjustment' en 'enthousiasm': the individual feels more settled and confident with the culture, they regain their sense of humor and finally feels at 'home'.

Het was al eventjes bezig. Ik ondervond emoties die ik nooit eerder zo sterk bij mezelf had ervaren. Niet al te mooie emoties en met even weinige mooie vormen van uitdrukking. Kwaadheid. Irritatie. Arrogantie.
Zo had ik het absoluut gehad met die auto-riksja drivers die ons (de blanken) steeds een hogere prijs aanrekenen, waardoor je iedere dag opnieuw dezelfde discussie moet aangaan. In het begin vindt je dit niet erg, maar na een maand heb je er je buik van vol. Op een zonnige zondag ging ik een bezoek brengen aan een vriend. Ik hield een riksja driver tegen die me eerst 100 IR vroeg voor dit vervoer. Een onredelijk prijs als je weet dat 80 IR het maximum is wat je betaalt voor het verste punt in Jaipur. Hij had het goed met me voor, deed me een gunst, voor maar 60 IR ging hij me er heen brengen. Ik wist niet exact waar die vriend woonde, dus 60 IR kon wel eens een juiste prijs zijn. Ik stapte in en... 5 minuten later kwam ik op de plaats van bestemming aan. God wat ik realiseerde ik me meteen hoe hard ik me wel niet in het zak had laten zetten! En wat wist hij het goed. Woede borrelde in me op. Ik stapte uit en vertelde hem dat dit het dubbele is van de eerlijke, juiste prijs. Om zeker te zijn belde ik die vriend op om te vragen of dit al dan niet een eerlijke prijs is (je begint haast aan jezelf te twijfelen). Hij bevestigde dat het maar een 30 IR moet zijn. Als je dit omrekent, is dit verschil voor ons werkelijk niets, maar voor mij ging het daar niet om. Hij maakte misbruik van mijn witte huidskleur en de associatie met rijkdom. Ik wil geen 'goede' prijs, maar wel een juiste. Hij wist dat ik onzeker was over de situering van m'n bestemming en zag vrij terrein om daar gebruik, misbruik van te maken. Ik betaal je geen 60, 30 is wat je krijgt. Natuurlijk was z'n Engels aan de povere kant, dus een echte discussie met argumenten was moeilijk. Toch ik deed m'n best. Is it because I'm white? Do you think I'm stupid? Ik verhief m'n stem. Hij nam de 30 niet aan. Ik wandelde weg. Hij kwam me natuurlijk achterna en dit vergezeld met een 10-tal jongens die het gebeuren van op een afstand hadden waargenomen en dit spektakel graag wilden bijwonen. De jongens stonden aan zijn kant. De riksja chauffeur voelde zich sterk. Samen lachten ze dat witte meisje uit dat zich in het zak had laten zetten en dat geen kant op kon. Ik nam de 60 roepies uit m'n tas en gooide het in z'n gezicht. Toen ik wegliep riepen ze me iets na, waarop ik me omdraaide en spontaan, als een reflex, m'n middelste vinger opstak. Ha! Dat was dan ook m'n eerste keer in het gebruik van die middelste vinger... Foei mezelf, maar wat deed het toch wel een beetje goed.
Daarnaast heb je steeds opnieuw al die ogen op je gericht als je je op straat begeeft. Kom je een winkel binnen garantie draait de meerderheid van aanwezig Indische klanten z'n hoofd naar je om. Ben je iets te lang naar iets op zoek in de rekken, dan komen ze aangerend om je te helpen kiezen en je mandje te dragen. Dit gebeurt echter niet altijd uit of met het nodige respect. Blanke meisjes uit het Westen worden voornamelijk geassocieerd met een seks-willig object te zijn. Ze kennen ons voornamelijk uit de porno-industrie. Ik weet er niet het fijne van, maar ik kan me voorstellen dat porno in India aan de povere kant is als je weet dat zelfs onschuldige uitingen van liefde hier publieklijk niet worden geaccepteerd. Een knuffel, een hand vast houden is absoluut not-done. Zo stond een week geleden heel de straat in rep & roer toen David (een jongen van de UK die hier 5 jaar woont) en Nathalia blijkbaar openlijk op straat elkaar een goede knuffel hadden gegeven. Er werd geklaagd bij onze Indische familie dat 'making love on the street' is onaccepteerbaar. Kasiä vertelde me gisteren dat een collega van haar, een meisje van 24 jaar, moest liegen tegen haar ouders wilde ze naar de winkel gaan om een cadeautje te kopen voor haar vriendje.
Een derde situatie waar ik het mee had gehad was m'n werk. Die eerste maand is alles nieuw en dus spannend. Je komt op je werk, je voelt je welkom, want elke dag opnieuw worden 'namastes' en 'how are yous' naar je hoofd gesmeten die je maar al te graag in ontvangst neemt en beantwoordt. Daarnaast kom in contact met de slums waar je veel over hebt gelezen en op TV hebt gezien en nu krijg je de kans om er werkelijk zelf te staan (wow wat leuk dat ik dit kan zien en daarna terugkeren naar betere omstandigheden)! Na een maand is het allemaal minder spannend. Die enthousiaste namastes worden een beetje vermoeiend en de slums zijn niet meer zo spectaculair als voorheen. Samen met Elise had ik ook de taak om de donor database aan te passen en daarvoor hadden we heel de tijd het internet nodig... moet je weten dat er maar 1 internetverbinding is, waardoor je om de haverklap je internet moet verbreken en geven aan een andere collega, en dat ik met Elise deze taak moesten klaarspelen aan 1 computur. God wat zorgde dit voor de nodige irritatie. Een taak dat op 3 dagen kon gedaan worden, nam wel 3 weken tijd in beslag! Ik begon me ook af te vragen of ik eigenlijk al wel iets had gerealiseerd deze maand, voor mezelf of de NGO. Had ik al tot iets of wat bijgedragen? Ik had het gevoel dat het eigenlijk er niet veel toe deed of ik daar nu was of niet. Mijn afwezigheid zou geen verschil maken. Ik was kwaad. Ik vroeg me af waarom ze interns vragen als ze geen specifieke taken voor hen hebben, toch vasthouden aan de bestaande werkpatronen en niet op zoek zijn naar een nieuwe inbreng. Twee dagen ging ik niet naar m'n werk en besloot om het weekend er op uit te trekken naar Udaipur. Voor ik vertrok lichtte ik Umesh - de projectleider van Reproductive Health Care in de slums en tevens een van m'n huisbazen - in over m'n ongenoegen. Ik kon m'n hart luchten bij m'n huisgenoten die allen hetzelfde hebben ervaren of nog steeds ervaren. Dit is een onderdeel van de Indische cultuur, jíj moet je aanpassen en het niet proberen te begrijpen of te veranderen via jouw Westerse denkpatronen. De woorden van m'n huisgenoten en dat weekend in Udaipur deden me goed. Ik maande me aan om alles te laten zakken, om die woede te laten varen en te zoeken naar een manier om er mee om te gaan. Om er het beste van te maken. Deze week was een goede week. Umesh begreep m'n wens en heeft me interessant werk bezorgt. Samen met Elise heb ik aan zijn half yearly report gewerkt. Het was analyseren, achtergrondkennis van de universiteit gebruiken (m'n cursussen statistiek kwamen zelfs van pas) en bezorgde me inzichten die ik voorheen niet had. Ook voel ik me rustiger omtrent de riksja drivers. Ik begrijp hen zelfs een beetje. Als jij arm bent en weet dat blanken mensen zovele rijker zijn (want dat zijn we, daar hebben ze geen ongelijk in) - en dus 10 roepies niets waard voor ons is - zou jij dan ook niet proberen een hogere prijs te vragen? Ook, het is gek, maar na een maand en 3 weken ben ik ondertussen ook gewoon geworden aan het straatbeeld. Ik zie de armoede, het hectische verkeer en de vuiligheid vele minder... omdat het zo allendaags is. Je leeft er elke dag in en je went er aan. Ik begin zie deze wereld minder door m'n Westerse bril te zien en begrijp beter hoe alles hier georganiseerd is. Ik zie meer mooie plekken en minder vuiligheid. Gisteren gingen we naar een restaurant dat in zowel Lonely Planet en de Capitool reisgids werd aanbevolen. Het zag er veelbelovend uit en de kans om hier een glas wijn te verkrijgen was groot. Wat stond ik te popelen om sinds m'n vertrek in België eindelijk nog eens een glaasje goede wijn te kunnen drinken. Maar wat was het een verschrikkelijke plaats. Twee kleine zalen die volgepropt waren met tafels en waar alleen maar blanke mensen aanwezig waren. Hoe ongezellig maar o zo gegeerd door de Westerse toerist die niet liever wil dan even een deftige maaltijd binnen te hebben naar hun culinaire normen. Hoe onecht voelde deze atmosfeer aan. Ik had m'n glas wijn, maar was blij en opgelucht toen ik buitenstond. Terug in het echte Indië! Op naar fase 3 van de cultuurshock? Ze zeggen dat dit een beetje snel is, maar momenteel is m'n verstandhouding met Indië ok, dus let's hope so!

Ondertussen is de winter ook zijn intrede aan het doen in Indië. De dagen zijn korter en de nachten worden kouder. Het was zelfs eventjes België in Jaipur. Dikke, grijze wolken vulden de hemel en deden je 's morgens, als je de deur uitging, verwelkomen met lichte, mieserig regen (de ergste nietwaar?). Maar mij deed het goed, de atmosfeer voelde een beetje als thuis aan. Twee weken geleden hebben ik, Elise en Stéphanie België vertegenwoordigt door een een Belgische avond te houden waar we de andere internationale studenten typische Belgische gerechten serveerden en lieten kennis maken met onze muzikanten. Bij Milk Inc. werd er even raar opgekeken, maar daarbuiten was het een succes, hoe kan het ook anders?
Nog recuperend van dit feesje besloot ik in een vlaag van enthousiasme de volgende dag om naar een Halloween feestje te gaan. Toen ik Cem zag veranderen in een mummie en Bruna in een dode Indische weduwe (op de dag van haar trouw), wilde ik maar al te graag ook worden omgetoverd tot iets of wat geks. Ik werd een geek. Of een 'nerd' zoals wij het noemen. De olie werd bovengehaald en op m'n haar gegoten, waarna er een mooi middenstreep werd gemaakt om twee staartjes te maken. Ik trok m'n felle, witte loopschoenen aan boven een jurkje en trok m'n sokken tot aan de knieën. Chris werd eventjes Christina en Kaisia werd een cowboy. Yep we waren klaar om Halloween te vieren! Blijkbaar waren we de enige die het concept Halloween zo opvatte. Daar liepen we dan rond op het voor ons onverwachte, chice feesje waar de rijke Indiëres hun beste kostuum droegen en de vrouwelijke internationale studenten de kans zagen om zich de meest sexy zwarte kleding aan te trekken. Wat voelde ik me he-le-maal in m'n rol! Ik was absoluut de nerd van de avond! Om zich hier een levendiger beeld van te vormen, kijk dan maar naar m'n nieuwe, toegevoegde foto's (je vindt er ook foto's van de Belgische avond en Udaipur, wat trouwens een prachtige stad is).

Woensdag komt een goede en beetje gekke (sorry Charlotte, de waarheid mag verteld worden) vriendin, die ook in Indië zat de afgelopen 2,3 maanden, naar Jaipur. Ik kijk er naar uit haar te zien en ben benieuwd om ook haar verhalen te horen. In het weekend daarop ga ik naar Jaselmer. Begin december komt m'n papa me bezoeken en daarna ga ik waarschijnlijk met Kasiä, het meisje van Polen dat hier een stage doet in fashion design, een weekend naar Varanasi. Met haar kom ik heel goed overeen, ik vind het dan ook spijtig dat ze met Kerstmis al naar huis gaat. Met nieuwjaar plan ik en Chris om naar Goa te gaan, blijkbaar het mekka van Indië en omstreken om nieuwjaar te vieren, en dit zouden we combineren met Kerala te bezoeken en misschien enkele andere plaatsen. Chris is hier ook een goed maatje aan het worden. Hij is de grappige, maar gevoelige jongen, waarbij ik m'n hart kan luchten (en omgekeerd natuurlijk ook) en die een beetje over me waakt als een grote broer. Hij blijft me vertederen. Die jongen Abhishek is ondertussen trouwens verloofd. Ik liet niets meer van me weten en op een avond kreeg ik bezoek van Sneh Raj die me vertelde dat ze een discussie over me hadden gehad. Sneh Raj had blijkbaar een foto van mij en hem gepost op de alomtegenwoordige facebook en hiermee was Abhishek natuurlijk niet mee te vinden (en als vriend van Abhishek vind ik dit van Sneh nu eerlijk gezegd ook niet zo mooi). De dag nadien ging zijn status (op facebook weliswaar) van 'complicated' naar 'single' naar 'engaged'. Ik heb het contact met beide jongens 'verbroken', ik voel niet echt de nood om me met deze toestanden bezig te houden.

Zo beste lezers dat was het weer voor eventjes, ik hoop nog steeds dat het ook daar goed gaat en dank voor de enthousiaste reacties op m'n blog en verhalen,

Hou jullie goed en tot gauw,

kusjesplusjes,

Lise.

Ps Ik heb de link van de website van JKSMS toegevoegd, maar zie net zelf dat de website het niet helemaal naar behoren doet - hoe kan het ook anders - maar er zal aan gewerkt worden (dat zal dus wel eventjes tijd in beslag nemen) en dan krijgen jullie een duidelijker beeld van de activiteiten van m'n NGO waar ik werk. Ook heb ik foto's toegevoegd van het kantoor van JKSMS en de plaats waar ik woon, je vindt het onder de rubriek 'werk & privé'!